“Kledingbank De Zeecontainer is veel meer dan een plek waar mensen kleding komen halen: ze voelen zich er veilig en gehoord”

Blikopener Festival belicht de wereld van de voedselbank en de kledingbank

Mensen die de voedselbank en kledingbank bezoeken zijn lui en willen niet werken: het is een beeld dat vaak ten onrechte heerst. Dit soort initiatieven bieden de broodnodige hulp aan mensen die niet meer rondkomen en gevangen zitten in het huidige kapitalistische systeem. Terwijl de ongelijkheid in Nederland blijft groeien, geeft Blikopener Festival bezoekers van de voedselbank en kledingbank de kans om hún zijde van het verhaal te vertellen. Daarvoor schakelde het festival de hulp in van theatermaker Ton Brandsen, duo De Parelduikers en educatiemakers DRUKcollectief.  

Sarah van der Meere en Afra Rijkhoff zijn docerend theatermakers en vormen samen DRUKcollectief. Voor Blikopener Festival doken ze de afgelopen weken in de wereld van Kledingbank De Zeecontainer in Groningen. “Creatief directeur Mark van Blikopener vroeg ons of wij een plan wilden schrijven voor het co-creatie traject Van de bank af?! Ons oorspronkelijke idee was om samen met bezoekers van de kledingbank te gaan repeteren na sluitingstijd, om zo toe te werken naar een presentatie op het festival. Maar al snel bleek dat te ambitieus,” vertelt Afra.

Sarah en Afra stapten met een open blik in het project. “We begonnen met een soort snuffelstage, waarbij we echt konden ervaren wat er allemaal in de Zeecontainer gebeurt. Zo stonden we achter de balie en hebben we kleding gesorteerd in het magazijn. We merkten vrij vlot dat er best veel schaamte is onder de bezoekers. Mensen vinden het lastig om hun verhaal te vertellen. Het was daarom te hoog gegrepen om van hen te verwachten dat ze samen met ons na sluitingstijd iets creatiefs zouden doen.” 

In een tiental sessies verzamelden Sarah en Afra talloze persoonlijke verhalen. “Het is eerst aftasten om te zien wat werkt. Je merkt aan de reacties gauw genoeg of iemand openstaat voor een dieper gesprek. Wij zochten ook naar de juiste taal die we moesten spreken. Je wilt niet te veel spreken als een zweverige kunstenaar, dat kan mensen afschrikken. Je moet echt langzaam een connectie opbouwen met de mensen en dan voorzichtig toewerken naar wat je wilt weten.” 

Daarom schakelden Sarah en Afra over op kleine, theatrale interventies. “We deelden bijvoorbeeld koekjes uit waaraan vragen hingen, zoals: Wat is je lievelingskledingstuk? Weet je nog wanneer je voor het eerst naar de kledingbank kwam? Of: waarvoor kom jij van de bank af? Een andere manier was dat we mensen een kledingstuk lieten uitzoeken die ze supermooi vonden. We lieten hen vertellen waarom ze juist dat kledingstuk kozen en gingen dan vervolgens dieper in op hun bezoeken aan de kledingbank.” 

De theatreale interventies bleken een uitstekende manier om in gesprek te raken. “Sommige mensen vertelden over de schaamte die ze voelen en ook zien bij andere bezoekers. Er was ook iemand die vertelde hoe ze bij de kledingbank helemaal zichzelf kan zijn en hoe dat tot uiting komt in de kledingkeuze. Ze koos bijvoorbeeld een hele donkere en een lichte outfit, omdat je stemming heel erg bepaalt wat je aantrekt.”

Een belangrijke factor in het succes van dit project is Natascha Snoek, oprichter van De Zeecontainer. “Natascha is enorm betrokken en heeft ons ontzettend geholpen. Samen met haar man en de vrijwilligers heeft ze een hele fijne plek gecreëerd,” vertelt Afra. “Mensen voelen zich er veilig en gehoord. Ze komen niet alleen voor de kleding, maar delen ook hun sociale problemen. De Zeecontainer is een community, waar heel veel verschillende soorten mensen even komen koffiedrinken of bijpraten. De inzet van Natascha is werkelijk fantastisch. Zo hielp ze bijvoorbeeld iemand die problemen had met een vervelende buurman. Doordat er veel Oekraïense bezoekers kwamen, spreekt ze ondertussen zelfs een paar woordjes Oekraïens. Samen met haar buurvrouw heeft ze een Sinterklaasfeest opgezet voor Oekraïense kinderen, compleet met lokale gebruiken uit hun land. Dat is toch te gek?” 

Dit benadrukt meteen een belangrijk aspect in de discussie rondom de voedsel- en kledingbank. Hoewel we als maatschappij eigenlijk moeten willen voorkomen dat dit soort initiatieven nodig is door ongelijkheid aan te pakken, vervullen deze plekken onmiskenbaar een belangrijke sociale functie. 

Wat gebeurt er nu met alle verhalen die DRUKcollectief bij De Zeecontainer heeft verzameld? “Audio-opnames bleken een goede manier om de verhalen van de kledingbank-bezoekers vast te leggen. Dat is een stuk laagdrempeliger en anoniemer dan bijvoorbeeld video-opnamen maken. Op Blikopener Festival presenteren wij de uitgekozen kledingstukken en verhalen van een aantal bezoekers via korte podcasts. Met koptelefoons kunnen festivalbezoekers het verhaal achter een kledingstuk en persoon ontdekken.”

Afra noemt Blikopener Festival een enorme winst voor de provincie Groningen. “Blikopener gaat zoveel verder dan de meeste kunstenfestivals, waar toch vaak publiek komt dat al een bepaalde interesse heeft. Blikopener doorbreekt die bubbel en nodigt de meest uiteenlopende doelgroepen uit verschillende werelden uit. Wat mij betreft is dit precies hoe alle festivals er in de toekomst uitzien. Ik hoop heel erg dat de mensen die meedoen aan de co-creatieprojecten, zoals Van de bank af?, zich in hun kracht gezet voelen. Dat ze trots zijn dat ze hun verhaal eens op een andere manier hebben kunnen delen. Want kunst geeft verhalen die kracht. Daarom gaat mijn docentenhart zo snel kloppen van een festival als Blikopener.”

Van de bank af?! is één van de vijf co-creatie trajecten van Blikopener Festival. Met inspirerende kunstprojecten vraagt Blikopener Festival aandacht voor maatschappelijke thema’s en daar waar het mis gaat in de samenleving. Met verbeeldingskracht moedigen Blikopener Festival en alle betrokken makers het publiek uit om de wereld op een nieuwe manier te bekijken, maar ook om dialoog en actie te bevorderen.